Bác Hồ - Vị lãnh tụ vĩ đại của nhân dân Việt Nam, Anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới đã hiến dâng cả cuộc đời cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, cho hạnh phúc của nhân dân, cho hòa bình thế giới. Cuộc đời, sự nghiệp và đạo đức cách mạng của Người đã được hàng triệu người con đất Việt, bạn bè thế giới, các nhà thơ, nhà văn, nhạc sỹ, họa sỹ, điêu khắc trên thế giới ca ngợi với tấm lòng tôn kính, ngưỡng mộ.
Nhân dịp kỷ niệm 131 năm ngày sinh của Bác Hồ kính yêu (19/5/1890-19/5/2021) và 110 năm ngày Người ra đi tìm đường cứu nước (5/6/1911-5/6/2021), xin được trích đăng một số bài thơ, câu đối hay của người dân đất Việt và chính khách nước ngoài đã ca ngợi Bác.
1. Năm 1959, chính quyền bù nhìn Ngô Đình Diệm thực hiện chính sách "diệt cộng" vô cùng tàn khốc, dã man trên khắp miền Nam với Luật 10.59 nhằm "tát nước ra khỏi cá", bắt người dân phải "ly khai cộng sản" "ly khai kháng chiến". Trong hoàn cảnh ấy, tại một cửa hiệu nhỏ ở vùng quê Nam Bộ có bán một bức tranh cụ già câu cá bên hồ sen. Bức tranh được bán "rất chạy", rất đông người mua vì dưới bức tranh đó là một bài thơ:
“Cụ già thong thả buông cần trúc
Hồ rộng, trời cao, mặt nước hồng
Muôn vạn đài sen hương bát ngát
Tuổi già vui thú với non sông”.
Bọn lính ngụy nghi ngờ, theo dõi, bắt bớ tra hỏi cả người mua và người bán bức tranh, nhưng cuối cùng chỉ nhận được câu trả lời: thấy bức tranh có cảnh đẹp nên mua... Chúng không biết được cái đặc biệt của bức tranh ấy là ở chỗ: 4 chữ đứng đầu 4 câu thơ đọc từ trên xuống dưới được ghép lại là: "Cụ Hồ muôn tuổi".
Câu chuyện rất cảm động về tấm lòng son sắt, thủy chung của nhân dân miền Nam với lãnh tụ kính yêu của dân tộc, không một vũ lực nào có thể đe dọa, ngăn cách được.
2. Năm 1969, khi nghe tin Bác đã qua đời, trong vùng tạm chiếm ở Liên khu V, một nhà nho làm đôi câu đối bằng chữ Hán treo trang trọng trên bàn thờ:
"Cổ nguyệt chiếu sơn hà
Sỹ tâm quang nhật nguyệt".
Dịch nghĩa:
Trăng xưa soi sông núi
Lòng kẻ sỹ sáng như mặt trời, mặt trăng.
Sự thực hai câu trên được viết theo lối "chiết tự":
- Chữ Cổ (古) ghép với chữ Nguyệt (月) thành chữ Hồ (胡)
- Chữ Sỹ (士) ghép với chữ Tâm (心) thành chữ Chí (志)
- Chữ Nhật (日) ghép với chữ Nguyệt (月) thành chữ Minh (明)
Đôi câu đối rất thâm thúy, như tiếng gọi "Hồ Chí Minh" tha thiết và xúc động từ trong trái tim đang đau nhói khi nghe tin Bác mất mà không dám nói thành lời...
3. Ông Trương Kim Ân 72 tuổi, quê ở xã Hiếu Tử, huyện Tiểu Cần, tỉnh Trà Vinh có bài thơ ca ngợi Bác Hồ như sau:
"Cổ lai Nam quốc xuất anh hùng
Nguyệt chiếu sơn hà tây hựu đông
Sỹ hướng cách mạng tranh độc lập
Tâm hoài ái quốc thủ kỳ công
Nhật thường tích cực tăng năng suất
Nguyệt túc binh lương tổng phản công
Vạn quốc hoàn cầu ca tụng bá
Tuế tăng vạn tuế Bắc Nam đồng."
Dịch nghĩa:
Từ xưa đến nay nước Nam ta có vị anh hùng ra đời như vầng trăng soi sáng sơn hà khắp từ Tây sang Đông, là bậc chí sỹ hướng về cách mạng giành độc lập. Tấm lòng yêu nước của người đã thu hút nhân dân lao động chiến đấu đồng lòng theo cách mạng và hô vang khẩu hiệu:
"Hồ Chí Minh muôn tuổi"
* Nét độc đáo của bài thơ này:
- Chữ đầu câu 1 và câu 2: Cổ (古) + Nguyệt (月) = Hồ (胡)
- Chữ đầu câu 3 và câu 4: Sỹ (士) + Tâm (心) = Chí (志)
- Chữ đầu câu 5 và câu 6: Nhật (日)+ Nguyệt (月) = Minh (明)
- Chữ đầu câu 7 và câu 8: Vạn tuế (muôn tuổi).
Đọc các chữ đầu câu ghép lại thành: "Hồ Chí Minh muôn tuổi".
4. Ngày 02/9/1969, nghe tin Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời, Chủ tịch nước cộng hòa nhân dân Trung Hoa: Mao Trạch Đông đã gửi điện chia buồn và có đôi câu đối viếng Hồ Chủ tịch:
"Chí khí tráng sơn hà, kim cổ anh hùng duy hữu nhất
Minh tinh quang nhật nguyệt, Á Âu hào kiệt thị vô song".
Dịch nghĩa:
Chí khí trải khắp non sông, người anh hùng xưa nay chỉ có một.
Ngôi sao sáng che cả mặt trời, mặt trăng, hào kiệt Á Âu không có người thứ hai.
Đặc biệt là hai chữ đầu của hai vế câu đối ghép lại thành chữ: Chí Minh.
Hai câu đối ý, đối lời vừa mang tính nghệ thuật cao, vừa thể hiện nội dung sâu sắc: kính trọng, ngưỡng mộ Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại.
Bốn bài (thơ và câu đối) trên đây là một minh họa sinh động cho tình cảm kính trọng, biết ơn của nhân dân Việt Nam, và sự ngưỡng mộ, khâm phục của bạn bè thế giới đối với Bác Hồ kính yêu - lãnh tụ Hồ Chí Minh vĩ đại.
Tháng 5 năm 2021
Đỗ Trọng Hội Khuyến học tỉnh Thái Bình