Có những con người, càng đọc càng thấy sáng.
Có những cuộc đời, càng nhìn lại càng thấy sâu.
Ảnh Nhà bác học Lê Quý Đôn: nguồn Internet
Trong kho tàng văn hóa Việt Nam, Lê Quý Đôn là một trong những bậc hiền tài kiệt xuất - không chỉ là học giả uyên bác, nhà chính trị lỗi lạc, mà còn là biểu tượng sống động của đạo học, nhân cách và nghệ thuật ứng xử với người. Những giai thoại về ông, từ thuở nhỏ đến khi làm quan, từ trong triều đến ngoài dân gian, không phải là những mẩu chuyện vụn vặt, mà là những bài học sâu sắc, còn nguyên giá trị cho thế hệ trẻ hôm nay:
- Học để hiểu, không phải để khoe.
- Biết khiêm tốn, biết nhẫn nhịn, biết giữ mình.
- Biết dùng trí tuệ để kết nối, để phụng sự - không phải để tranh thắng.
Lê Quý Đôn - qua từng giai thoại ngắn - không chỉ hiện lên như một thiên tài sớm nở, mà là một con người sống tử tế, học sâu, nghĩ xa và luôn biết giữ khí phách trong lời nói, chữ viết và hành động. Mời quý vị cùng đọc và suy ngẫm, không phải chỉ để ngưỡng mộ một bậc vĩ nhân đã đi xa, mà để tìm thấy trong chính mình “Một ngọn lửa học hỏi, một hạt giống trí tuệ và một con đường sống đẹp giữa thời hiện đại”.
Kỳ 1: Trí nhớ siêu phàm - Lê Quý Đôn và quyển sổ nợ bị cháy
Thuở nhỏ, Lê Quý Đôn từng theo cha - cụ Lê Trụ, một vị quan có tiếng đỗ đạt cao trong khoa cử lên kinh ứng thí. Trên đường đi, hai cha con dừng chân tại một quán cơm nhỏ ven đường để nghỉ lại. Trong lúc chờ cơm, cậu bé Lê Quý Đôn, vốn nổi tiếng ham học và tò mò - tình cờ nhìn thấy cuốn sổ ghi nợ đặt ở quầy. Với bản tính ưa quan sát và trí óc nhạy bén, cậu đã cầm lên đọc lướt qua.
Chẳng ai ngờ rằng vài tháng sau, một biến cố bất ngờ xảy đến: quán cơm nhỏ ấy bị cháy rụi trong một trận hỏa hoạn. Tất cả tài sản bị thiêu huỷ, kể cả cuốn sổ nợ - phương tiện duy nhất để chủ quán thu hồi những khoản tiền còn lại. Chủ quán rơi vào cảnh điêu đứng, không biết bấu víu vào đâu.
Nghe tin, Lê Quý Đôn liền xin phép cha quay trở lại. Trước sự ngỡ ngàng của mọi người, cậu bé thong thả ngồi xuống và bắt đầu đọc lại từng cái tên người nợ, từng số tiền nợ chính xác như trong sổ - dù cậu chỉ lướt qua một lần duy nhất trước đó. Không ai tin nổi, nhưng tất cả những người có tên đều xác nhận là đúng. Nhờ vậy, chủ quán thu hồi được toàn bộ khoản nợ tưởng chừng đã mất trắng.
Câu chuyện lan rộng, khiến ai nấy vừa khâm phục trí nhớ siêu phàm của cậu bé họ Lê, vừa xúc động trước tấm lòng nghĩa hiệp, biết giúp người lúc nguy nan.
Bài học rút ra cho thế hệ trẻ ngày nay
Học để hiểu và ghi nhớ lâu dài, không chỉ để thi: Lê Quý Đôn không học vì áp lực điểm số, mà học vì sự tò mò, quan sát và chủ động tiếp nhận tri thức. Khả năng nhớ một cách chi tiết chỉ sau một lần đọc cho thấy tầm quan trọng của sự tập trung cao độ và tinh thần học hỏi không ngừng. Thế hệ trẻ hôm nay nên học với mục tiêu lâu dài, không nên học đối phó.
Tri thức phải đi đôi với đạo đức: Nếu chỉ nhớ giỏi mà không có lòng trắc ẩn, câu chuyện sẽ không có ý nghĩa. Tấm lòng nhân ái của Lê Quý Đôn đã khiến trí tuệ ấy trở thành một món quà quý giá cho cộng đồng. Trong xã hội hiện đại, sự tử tế và lòng thiện lương vẫn là nền tảng để con người trở nên đáng kính trọng.
Tư duy logic và trí nhớ tốt là nền tảng thành công: Không chỉ nhớ tên và số tiền, Lê Quý Đôn còn sắp xếp thông tin theo hệ thống rõ ràng. Điều đó thể hiện một bộ óc siêu phàm có tổ chức, biết phân loại và xử lý dữ liệu. Thế hệ trẻ cần rèn luyện kỹ năng tư duy có hệ thống cùng trí nhớ vững bền - những điều sẽ làm nên sự khác biệt trong thời đại số.
Lòng tốt luôn được ghi nhớ: Việc quay lại giúp chủ quán không đem lại cho Lê Quý Đôn lợi ích vật chất nào, nhưng lại gieo trong lòng người sự tin tưởng và ngưỡng mộ. Đôi khi, một hành động nhỏ đầy thiện chí lại để lại dấu ấn lớn lao trong lòng người khác.
Kết luận
Câu chuyện về Lê Quý Đôn không chỉ là minh chứng cho trí nhớ siêu việt, mà còn là biểu tượng cho một nhân cách lớn - nơi tri thức hòa quyện cùng lòng nhân ái. Với thế hệ trẻ hôm nay, bài học ấy vẫn vẹn nguyên giá trị: Hãy học để hiểu, sống tử tế và thành công bằng cả trí tuệ và trái tim.
Tác giả: Mạnh Vũ