ThS. Vũ Mạnh Hiền
Chủ tịch Hội Khuyến học Thái Bình
1. Kết quả xây dựng xã hội học tập trên địa bàn tỉnh Thái Bình
Xây dựng xã hội học tập ở Thái bình đã lan tỏa đến từng gia đình, dòng họ, cộng đồng dân cư, đến các cơ quan, đơn vị, trường học, lực lượng vũ trang, doanh nghiệp và các cơ sở tôn giáo. Việc Xây dựng xã hội học tập gắn liền với việc củng cố và phát triển Trung tâm học tập cộng đồng. Hội Khuyến học Thái Bình xác định Trung tâm học tập cộng đồng là mô hình giáo dục của cộng đồng, do cộng đồng và vì cộng đồng. Bởi thế, Thái Bình là một trong những tỉnh sớm “Xây dựng và phát triển Trung tâm học tập cộng đồng”; Sau gần 7 năm kể từ khi bắt đầu xây dựng thí điểm Trung tâm học tập cộng đồng tại xã Việt Thuận, huyện Vũ Thư (tháng 9/1999) đến tháng 12/2006, 100% xã, phường, thị trấn đã có Trung tâm học tập cộng đồng.
Trung tâm học tập cộng đồng ở Thái Bình là địa điểm học tập, đáp ứng được nhu cầu “Học thiết thực; Cần gì học nấy; Học để làm ngay” đã giải quyết được những vấn đề mà nhân dân cần tìm hiểu và địa phương cần giải quyết. Với chương trình, nội dung học tập đa dạng, phù hợp và xuất phát từ nhu cầu nâng cao trình độ văn hóa, nghề nghiệp và cải thiện chất lượng cuộc sống, tạo điều kiện khuyến khích cộng đồng đi học. Bình quân mỗi năm Trung tâm học tập cộng đồng ở Thái Bình huy động được 1,5 triệu lượt người dân tham gia học tập chuyên đề. Cùng với các Trung tâm học tập cộng đồng, khuyến học Thái Bình xác định vấn đề cốt lõi, nền tảng xã hội học tập là công dân học tập và học tập suốt đời. Bên cạnh đó, Thái Bình đã chú trọng xây dựng và phát triển các mô hình: Gia đình học tập, Dòng họ học tập, Cộng đồng học tập, Đơn vị học tập.
Tuy nhiên, việc xây dựng xã hội học tập ở nhiều nơi vẫn mang tính phong trào, hình thức; Việc thành lập một Trung tâm học tập cộng đồng không khó, nhưng phải làm gì và làm thế nào để hoạt động, tồn tại lâu dài và thúc đẩy việc học tập suốt đời của mọi người là vấn đề cấp thiết.
Nguyên nhân hạn chế việc xây dựng xã hội học tập hiện nay là: do nhận thức của một số cán bộ lãnh đạo, quản lý xã hội ở các địa phương về xây dựng xã hội học tập mang nặng tư tưởng bao cấp, ỷ lại, trông chờ vào sự đầu tư của Nhà nước; Chưa có biện pháp tích cực phát huy khai thác hết tiềm năng của cá nhân và cộng đồng. Không ít cán bộ quản lí xây dựng xã hội học tập chưa có nhiều kinh nghiệm trong việc tổ chức hoạt động; Nhiều chương trình học tập chưa thiết thực, phù hợp với cộng đồng nên hiệu quả thấp. Sự phối hợp giữa các ban, ngành, đoàn thể, tổ chức xã hội của địa phương chưa hài hòa, chặt chẽ và thống nhất; Việc xây dựng đội ngũ giáo viên, hướng dẫn viên còn nhiều khó khăn …Mặt khác, thiếu kinh phí để hoạt động, chưa có đủ phòng học, cơ sở vật chất, đội ngũ quản lý phải kiêm nhiệm; Hoạt động của Trung tâm học tập cộng đồng có nơi còn cầm chừng …
2. Xây dựng xã hội học tập thời kỳ cách mạng công nghiệp 4.0 ở Thái Bình
Nước ta đang tiến vào thập kỷ của nền kinh tế tri thức, của thời đại số, của kỷ nguyên số, của yêu cầu phát triển con người và chia sẻ tri thức, mang lại những lợi thế lớn đa dạng hóa các cơ hội học tập cho người dân; Đồng thời, cũng đặt ra không ít thách thức đối với việc xây dựng xã hội học tập ở Thái Bình. Trong bối cảnh này Thái Bình phải kịp thời tìm hướng đi đúng nhằm đổi mới và phát triển mô hình xây dựng xã hội học tập. Đây là xu thế tất yếu, góp phần đào tạo nguồn nhân lực cho tỉnh, đáp ứng mục tiêu xây dựng xã hội học tập.
Thời đại cách mạng công nghiêp 4.0 là thời đại toàn cầu hóa; Công dân toàn cầu; Thị trường toàn cầu; Nhân lực toàn cầu; Ngôn ngữ toàn cầu và Doanh nghiệp toàn cầu. Ngày nay, 1 máy tính bảng, 1 điện thoại thông minh trữ lượng bằng xe tải trước đây chở đầy thiết bị tư liệu, thông tin khoa học, kĩ thuật, văn hóa xã hội; Trong điện thoại có bút, giấy, máy ảnh, máy quay film và có tất cả dụng cụ khác; Người làm báo và mọi công dân chưa bao giờ thuận lợi như hiện nay, vào mạng sẽ có tư liệu, hàng ngàn tờ báo mở trên trang mạng (vào Google có tất cả). Hội Khuyến học Thái Bình đã xác định khoa học và công nghệ đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng xã hội học tập. Vì vậy, Hội đã đề ra 3 nhiệm vụ chủ yếu sau:
Một là, đẩy mạnh đổi mới cách học, cách dạy gắn liền với đẩy mạnh phong trào tự học của công dân và cộng đồng biến quá trình học tập có hướng dẫn thành quá trình tự học, tự học suốt đời. Cán bộ, công chức, viên chức học nâng cao trình độ để phục vụ công việc, làm tốt hơn công tác tổ chức, quản lý, điều hành ở cơ quan, địa phương, đơn vị. Mọi công dân biết học mọi lúc, mọi nơi; Cái gì cuộc sống cần thì phải học; Học để làm ngay; Học để phát triển kinh tế, nâng cao đời sống thiết thực cho bản thân, gia đình và xã hội. Học-Hỏi-Hiểu-Hành là hiệu quả nhất để hình thành nét văn hóa tự học, học thường xuyên, học suốt đời; Coi trọng phát triển các kĩ năng tự học, tự rèn, ứng dụng công nghệ thông tin và kỹ thuật số trong học tập của các tầng lớp nhân dân nhằm đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số quốc gia.
Hai là, trong xã hội học tập thì phát triển mô hình Trung tâm học tập cộng đồng thành hình thái xã hội học tập trong nền kinh tế số, xã hội chuyển đổi số và phù hợp sự phát triển bền vững của tỉnh. Cần chú trọng một số vấn đề: Thiết kế phần mềm các hoạt động học tập cộng đồng có chất lượng, hiệu quả; Số hóa bộ tài liệu hướng dẫn tổ chức hoạt động học tập tại Trung tâm học tập cộng đồng; Giới thiệu một số hoạt động học tập/bài giảng đặc trưng bằng kĩ thuật số, công nghệ số cho các Trung tâm học tập cộng đồng; Tuyên truyền phổ biến kiến thức khoa học, công nghệ và đời sống về các lĩnh vực trên trang Website, Youtube và truyền hình khuyến học của Hội; Giới thiệu sản phẩm nông nghiệp, công nghiệp, thương mại, văn hóa, y tế, giáo dục và sản phẩm của làng nghề, doanh nghiệp, …
Ba là, coi trọng khâu đột phá đổi mới phong trào xây dựng xã hội học tập nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ quản lý xã hội học tập, quản lý Trung tâm học tập cộng đồng; Vừa giỏi về kiến tạo, vừa giỏi hành động; Tăng cường ứng dụng công nghệ số trong quản lý hoạt động học tập cộng đồng. Xây dựng cơ chế, chính sách, đầu tư cơ sở vật chất, nguồn lực… cho hoạt động của Trung tâm học tập cộng đồng theo định hướng xây dựng xã hội học tập, học tập suốt đời.
Từ nhận thức sâu sắc về vị trí, vai trò của Khuyến học giai đoạn cách mạng mới, Hội Khuyến học Thái Bình từng bước đổi mới công tác quản lý, chỉ đạo, điều hành, đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị công nghệ nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Hội: Lập trang Website, Youtube và truyền hình khuyến học của Hội phục vụ truyền thông, học tập, quảng bá hoạt động Hội; Xây dựng phòng hội thảo, phòng họp, phòng học trực tuyến đảm bảo các hoạt động của Hội diễn ra nhanh gọn, đảm bảo thời gian, tiện ích và thông tuyến, thích hợp trong thời kì dịch bệnh covid 19.
Phát huy truyền thống vẻ vang 25 năm ngày thành lập Hội Khuyến học Việt Nam và 21 năm ngày thành lập Hội Khuyến học Thái Bình chúng ta tin tưởng sự nghiệp khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập ở Thái Bình sẽ phát triển mạnh mẽ, bền vững. Hội Khuyến học Thái Bình xứng đáng là một tổ chức xã hội đặc thù, làm nòng cốt xây dựng Thái Bình trở thành một xã hội học tập, tỉnh học tập, xã hội văn minh./.