1. Đặc điểm tình hình.
Họ Trần Xuân thôn Cao Mại xã Quang Hưng (nay là xã Minh Quang) có 80 hộ gia đình với 284 nhân khẩu và 147 xuất đinh trong đó 25 gia đình sống xa quê, về kinh tế thì còn nghèo, mặt bằng dân trí còn thấp.
(Ông Trần Xuân Vũ trao quà khuyến học cho các cháu học sinh
đạt thành tích xuất sắc năm học 2021-2022)
2. Thực trạng hoạt động khuyến học của dòng họ.
Tháng 12/2001 Hội khuyến học huyện Kiến xương được thành lập, hưởng ứng phong trào khuyến học của xã, Họ tộc Trần Xuân thành lập Ban khuyến học gồm 7 thành viờn, Trưởng ban là Cụ cố Trưởng tộc Trần Xuân Mùi, 6 ủy viên là 4 ông trưởng Chi, ông thư ký và ụng thủ quỹ của họ. Ban khuyến học đã xây dựng quy chế khuyến học và phát động toàn Họ tham gia công tác khuyến học, ngay từ buổi đầu đã có 60% hộ gia đình đăng ký tham gia gia đình học tập, Họ đã làm tốt công tác động viên tư tưởng trong các gia đình phát huy truyền thống hiếu học của quê hương, của dòng họ, các gia đình đều có nhận thức đúng đắn về việc học tập suốt đời và sự cần thiết phải xây dựng gia đình hiếu học; dòng họ hiếu học và xây dựng xã hội học tập. Ban khuyến học của dòng họ đã tập trung đẩy mạnh phong trào xây dựng gia đình hiếu học, làm cho các gia đình nhận thấy việc học tập suốt đời; cần gì học nấy của người lớn cũng như việc chăm ngoan hiếu học của con em trong gia đình là rất cần thiết, cho đến nay dòng Họ Trần Xuân đã có 100% gia đình tham gia chương trình “Gia đình học tập” và “Dòng họ học tập” theo đề án 387 của Chính phủ và Công văn 123 của Hội Khuyến học Việt Nam.
Họ Trần Xuân có bản tiêu chí xây dựng dòng Họ học tập; 50/55 gia đình(trừ hộ gia đình các cụ trên 80 tuổi) trong dòng họ có bản đăng ký “Gia đình học tập”; hàng năm vào dịp Chạp Tổ(01 tháng Chạp) dòng họ đều tổ chức bình xét gia đình “Học tập xuất sắc”; vào dịp Quốc khánh mồng 2 tháng 9 hàng năm, dòng họ Trần Xuân tổ chức tổng kết năm học và trao thưởng cho con, cháu có thành tích trong học tập, tất cả các cháu được tặng giấy khen của các bậc học đều được khen thưởng, với mức thưởng cao nhất là 300.000 đồng cho các cháu đỗ vào các trường đại học; năm 5 một lần dòng họ tổ chức lễ “Vinh quy bái Tổ” cho con, cháu đỗ đại học về báo công trước Tổ đường và khen thưởng cho các gia đình có thành tích tốt trong lao động sản xuất, kinh doanh. Trong dịp này Ban khuyến học của họ mời Hội khuyến học của xã, chi hội khuyến học thôn đến dự động viên khen thưởng, nhằm thúc đẩy hơn nữa tinh thần, trách nhiệm của các thành viên trong họ đối với công tác khuyến học, khuyến tài.
Trong 5 năm qua Ban khuyến học đã thường xuyên kết hợp chặt chẽ với các gia đình và nhà trường động viên giúp đỡ, giáo dục và tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất để các cháu học tập đạt kết quả cao, do đó cuối các năm học 100% các cháu đều đạt hạnh kiểm khá trở lên. Trong 5 năm gần đây 100% các cháu đến tuổi đến trường đều được đi học; có 11 cháu thi đỗ đại học, có 196 lượt các cháu được khen thởng với số tiền trên 32 triệu đồng. Trợ cấp cho 12 lượt các cháu có hoàn cảnh khó khăn với số tiền trên 6 triệu đồng; động viên khuyến khích, tạo điều kiện cho 3 gia đình vay vốn (gần 50 triệu đồng) làm ăn vượt khó vươn lên làm giàu chính đáng, hiện nay trong dòng họ không còn hộ nghèo. Ban khuyến học của dòng họ đã làm tốt công tác kích cầu giữa các Chi tộc và giữa các gia đình với nhau, tạo thành một phong trào thi đua học tập giữa các gia đình và giữa các Chi tộc tham gia học tập theo đề án 387 tại trung tâm học tập cộng đồng của xã. Năm 2019 dòng Họ Trần Xuân được UBND tỉnh Thái Bình cấp giấy chứng nhận “Dòng Họ học tập tiêu biểu”
Chúng tôi xác định xây dựng quỹ khuyến học rất quan trọng, vì làm việc gì cũng cần phải có tiền, do đó Ban khuyến học đã phát động phong trào ủng hộ quỹ khuyến học, ngay từ buổi đầu đã thu được trên 25 triệu đồng, đồng thời vào dịp các cháu đỗ đạt về “Vinh quy bái Tổ” đều tham gia ủng hộ quỹ khuyến học với mức thấp nhất là một triệu đồng một cháu, từ năm 2001 đến nay dòng họ vẫn duy trì 5 năm một lần tổ chức Đại giỗ và tổng kết công tác khuyến học, khuyến tài, tại đây Ban khuyến học kêu gọi mọi người, mọi nhà trong họ ủng hộ cho quỹ khuyến học, mỗi lần như vậy cũng thu được gần 30 triệu đồng, cho đến nay quỹ khuyến học của dòng họ có số dư gần 60 triệu đồng, bình quân đạt hơn một triệu đồng trên một gia đình (bình quân đạt 211.000đ/người), mỗi năm thu lãi gần 6 triệu đồng để khen thưởng công tác khuyến học, khuyến tài. Với những cố gắng đó dòng Họ Trần Xuân đã được Trung ương Hội Khuyến học Việt Nam tặng Bằng khen; Hội Khuyến học tỉnh Thái Bình và UBND huyện Kiến Xương tặng Giấy khen; Hội Khuyến học huyện tặng 3 giấy khen.
3. Những bất cập khó khăn khi xây dựng mô hình dòng họ học tập đạt chuẩn.
Bước đầu công tác khuyến học của toàn Họ đã có chuyển biến đáng kể song nhìn lại cũng thấy còn một số hạn chế như sau:
Phong trào khuyến học, xây dựng gia đình học tập chưa thật sâu rộng, chưa thấm nhuần đến từng thành viên trong Họ, số gia đình đạt tiêu chuẩn gia đình học tập xuất sắc chưa cao, số các cháu học sinh cấp 3 đạt học sinh giỏi còn ít. Ngày trao thưởng khuyến học chưa trở thành ngày hội khuyến học trong toàn Họ, vẫn còn những quan niệm công tác khuyến học là của mấy ông trong Ban khuyến học.
Mới chỉ quan tâm đến việc khuyến học của các cháu học sinh là chính chưa chú trọng đến việc khuyến tài, chưa động viên giúp đỡ được nhiều gia đình làm ăn, sản xuất kinh doanh giỏi. Việc tham gia học tập ở trung tâm học tập cộng đồng của xã số người tham gia chưa nhiều.
4. Những đề xuất, kiến nghị.
Trong Bộ tiêu chí đánh giá "Dòng họ học tập": Chỉ tiêu dòng họ không còn hộ nghèo là quá cao; chỉ nên đưa hộ nghèo trong dòng họ thấp hơn chỉ tiêu xây dựng NTM nâng cao của xã.
Hàng năm trong công tác bình xét thi đua nên chọn một đến hai dòng họ làm tốt công tác khuyến học, khuyến tài trong năm để khen thưởng trong hội nghị tổng kết của xã.
Hàng năm nên dành một phần kinh phí để cho Ban khuyến học của thôn hoạt động; hiện nay hầu như cấp thôn đều không có kinh phí hoạt động cho công tác khuyến học.
TRƯỞNG BAN KHUYẾN HỌC DÒNG HỌ - Trần Xuân Nhật