Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 đã và tiếp tục làm thay đổi nhanh chóng mọi mặt của đời sống xã hội. Tốc độ gia tăng tri thức ngày càng nhanh thì kiến thức mỗi cá nhân học được từ trường học trở nên nhỏ bé, nhanh chóng bị lạc hậu và không thể đủ dùng trong suốt cuộc đời.
1. Học tập là gì?
Ngày nay, có nhiều cách hiểu về học tập:
Khi một hoạt động nào đem lại sự thay đổi về kiến thức, kỹ năng, thái độ và hành vi của cá nhân đều được xem như là học.
Trong mỗi lần cố gắng chiếm lĩnh những kiến thức, kỹ năng, phẩm chất năng lực mới hoặc những giá trị mới người học bộc lộ những mặt mạnh, mặt yếu của mình; đây là cơ hội giúp họ hiểu chính mình hơn, hiểu kỹ khả năng học tập của mình, và tự mình tìm cách làm thích hợp phát huy ưu điểm, khắc phục nhược điểm.
Học là quá trình cá nhân thu nhận và xử lý thông tin từ môi trường sống và tự làm biến đổi bản thân mình.
Như vậy học tập là quá trình phát triển nội tại, trong đó chủ thể tự thể hiện và biến đổi mình, tự làm phong phú giá trị của mình bằng cách thu nhận, xử lý và biến đổi thông tin bên ngoài thành tri thức bên trong con người mình.
2. Học ngày nay là học tập suốt đời
Trong thời đại cách mạng khoa học công nghệ phát triển như vũ bão càng đòi hỏi cá nhân, cộng đồng xã hội để không bị tụt hậu phải học tập suốt đời và xây dựng xã hội học tập.
- Học tập suốt đời trở thành nhu cầu của tất cả mọi người, ở mọi độ tuổi trong thời đại hiện nay;
- Mục tiêu học tập suốt đời là nhằm không ngừng hoàn thiện, nâng cao năng lực và tạo ra sự thay đổi ngày càng thiết thực, nhanh chóng và tiến bộ hơn của người học;
- Học tập suốt đời cần tính đến "Ai cũng học" “Cần gì học nấy”, “Học thiết thực”, “Học làm ngay” để làm việc, để kiếm sống, nâng cao thu nhập, cải thiện chất lượng cuộc sống, để tồn tại và thích nghi trong mỗi cộng đồng và cả xã hội đang thay đổi từng ngày;
- Nội dung học tập suốt đời giúp cho mọi người có cuộc sống ngày một chất lượng, hòa hợp, tiến bộ và làm việc có hiệu quả hơn trong môi trường đa văn hóa và hội nhập;
- Phương thức học tập suốt đời ngày càng mềm dẻo, linh hoạt, đa phương tiện. Với điện thoại thông minh, máy tính kết nối mạng người học có thể dễ dàng tiếp cận, khai thác sử dụng bất kì nội dung gì, bất cứ khi nào, ở đâu, mà không mất thời gian, kinh phí, lại dễ sử dụng và tiện ích.
- Hình thức học tập có thể tập trung và không tập trung; chính quy, không chính quy, trực tiếp, trực tuyến gắn với mỗi người tự học và tự học suốt đời.
3. Học tập suốt đời và xây dựng xã hội học tập
Xã hội học tập là một xã hội mà mọi cá nhân đều theo đuổi việc học thường xuyên, học tập suốt đời; mọi tổ chức cộng đồng đều trở thành tổ chức cộng đồng học tập, mọi thành phần xã hội đều tham gia và có trách nhiệm đóng góp vào việc thúc đẩy học tập và phát triển giáo dục, nhà nước luôn tạo điều kiện, đáp ứng mọi nhu cầu học tập của người dân.
Học tập suốt đời và xây dựng xã hội học tập là hai nội dung của giáo dục xã hội số ngày nay; nó có liên quan, gắn bó chặt chẽ với nhau. Học tập suốt đời là nội dung cốt lõi xuyên suốt của xã hội học tập.
Mỗi cá nhân không thể tự đáp ứng được những thách thức của cuộc sống nếu như không biến mình thành một công dân học tập suốt đời và một xã hội sẽ không phát triển bền vững nếu không trở thành một xã hội học tập. Vì thế, nền giáo dục trong xã hội chuyển đổi số phải đáp ứng nhu cầu học tập không ngừng của nhân dân.
Muốn đẩy mạnh phong trào học tập thường xuyên, học tập suốt đời và xây dựng xã hội học tập thì mỗi công dân, mỗi gia đình, dòng họ và mỗi cộng đồng phải xây dựng được nếp sống mới: học gắn với hành, hành gắn với học, học – hành liên tục suốt đời với cốt lõi là tự học và có môi trường tự học. Trung tâm học tập cộng đồng xã, phường, thị trấn đích thực phải là một thiết chế văn hóa và là một mô hình giáo dục của cộng đồng, do cộng đồng, vì cộng đồng, phải đáp ứng được nhu cầu học tập thường xuyên, suốt đời của mọi người dân nhằm góp phần thúc đẩy sự phát triển, tiến bộ của cộng đồng và xã hội.
Ngọc Sơn và Đình Trọng